diff options
Diffstat (limited to '')
| -rw-r--r-- | docs/manual/caching.html.tr.utf8 | 889 |
1 files changed, 889 insertions, 0 deletions
diff --git a/docs/manual/caching.html.tr.utf8 b/docs/manual/caching.html.tr.utf8 new file mode 100644 index 0000000..804460a --- /dev/null +++ b/docs/manual/caching.html.tr.utf8 @@ -0,0 +1,889 @@ +<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> +<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd"> +<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="tr" xml:lang="tr"><head> +<meta content="text/html; charset=UTF-8" http-equiv="Content-Type" /> +<!-- + XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX + This file is generated from xml source: DO NOT EDIT + XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX + --> +<title>Önbellek Kullanım Kılavuzu - Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.4</title> +<link href="./style/css/manual.css" rel="stylesheet" media="all" type="text/css" title="Main stylesheet" /> +<link href="./style/css/manual-loose-100pc.css" rel="alternate stylesheet" media="all" type="text/css" title="No Sidebar - Default font size" /> +<link href="./style/css/manual-print.css" rel="stylesheet" media="print" type="text/css" /><link rel="stylesheet" type="text/css" href="./style/css/prettify.css" /> +<script src="./style/scripts/prettify.min.js" type="text/javascript"> +</script> + +<link href="./images/favicon.ico" rel="shortcut icon" /></head> +<body id="manual-page"><div id="page-header"> +<p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="http://wiki.apache.org/httpd/FAQ">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p> +<p class="apache">Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.4</p> +<img alt="" src="./images/feather.png" /></div> +<div class="up"><a href="./"><img title="<-" alt="<-" src="./images/left.gif" /></a></div> +<div id="path"> +<a href="http://www.apache.org/">Apache</a> > <a href="http://httpd.apache.org/">HTTP Sunucusu</a> > <a href="http://httpd.apache.org/docs/">Belgeleme</a> > <a href="./">Sürüm 2.4</a></div><div id="page-content"><div id="preamble"><h1>Önbellek Kullanım Kılavuzu</h1> +<div class="toplang"> +<p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> | +<a href="./fr/caching.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français"> fr </a> | +<a href="./tr/caching.html" title="Türkçe"> tr </a></p> +</div> + + <p>Bu belge <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, + <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code>, <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> + modülleri ve <a href="programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a> + için bir başvuru kılavuzu niteliğindedir. HTTP sunucusu ve vekil + olarak çalışmada işlemleri hızlandırmak için bilinen sorunlar ve + yanlış yapılandırmalardan kaçınarak Apache HTTPD sunucusunun önbellekleme + özelliklerinin nasıl kullanılacağı açıklanmıştır.</p> + </div> +<div id="quickview"><a href="https://www.apache.org/foundation/contributing.html" class="badge"><img src="https://www.apache.org/images/SupportApache-small.png" alt="Support Apache!" /></a><ul id="toc"><li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#introduction">Giriş</a></li> +<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#http-caching">Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</a></li> +<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#examples">Önbellek Ayarlama Örnekleri</a></li> +<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#socache-caching">Genel İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme</a></li> +<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#file-caching">Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme</a></li> +<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#security">Güvenlik Kaygıları</a></li> +</ul><h3>Ayrıca bakınız:</h3><ul class="seealso"><li><a href="#comments_section">Yorumlar</a></li></ul></div> +<div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div> +<div class="section"> +<h2><a name="introduction" id="introduction">Giriş</a></h2> + + + <p>Apache HTTP sunucusu, sunucunun başarımını çeşitli yollarla arttırmak + üzere tasarlanmış bir dizi önbellekleme özelliğine sahiptir.</p> + + <dl> + <dt>Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</dt> + <dd> + <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> ve destek modülü + <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> akılcı ve HTTP'ye uygun + önbellekleme sağlar. İçeriğin kendisi önbellekte saklanır ve + <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümü</a>nde açıklandığı gibi, içeriğin + önbelleklenebilirliğini denetleyen çeşitli HTTP başlıklarının ve + seçeneklerinin tümünü onurlandırmayı hedefler. + Devingen yerel içerik veya vekalet edilen içerik ile ilgilendiğiniz + durumda veya muhtemel bir yavaş disk üzerinde yerel dosyalara + erişimi hızlandırmak ihtiyacında olduğunuz durumda + <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> hem basit hem de karmaşık önbellekleme + yapılandırmalarını hedefler. + </dd> + <dt>İki durumlu anahtar/değer paylaşımlı nesne önbellekleme</dt> + <dd> + <a href="socache.html">Paylaşımlı nesne önbellek API'si</a> + (socache) ve destek modülleri sunucu taraflı bir anahtar/değer + paylaşımlı nesne önbelleklemesi sağlar. Bu modüller SSL oturumları + ve kimlik doğrulama bilgileri gibi düşük seviyeli verileri + önbelleklemek için tasarlanmıştır. Destek modülleri verinin sunucu + tarafı bir paylaşımlı bellekte veya veri merkezi tarafı memcache + veya distcache gibi bir önbellekte saklanmasını mümkün kılar. + </dd> + <dt>Uzmanlaşmış dosya önbellekleme</dt> + <dd> + <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> dosyaların sunucunun başlatılması + sırasında belleğe yüklenmesi ile ilgilenir. Böylece dosyalara + erişim zamanını kısaltabilir, sıkça erişilen dosyaların dosya + tanıtıcılarını kaydedebilir, her istekte diske gitme ihtiyacını + ortadan kaldırır. + </dd> + </dl> + + <p>Bu belgeden azami yararı sağlayabilmek için temel bir HTTP bilginizin + olması ve <a href="urlmapping.html">URL’lerin Dosya Sistemine + Eşlenmesi</a> ile <a href="content-negotiation.html">İçerik Uzlaşımı</a> + belgelerini okumuş olmanız gerekir.</p> + + </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div> +<div class="section"> +<h2><a name="http-caching" id="http-caching">Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</a></h2> + + + + <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_negotiation.html#cachenegotiateddocs">CacheNegotiatedDocs</a></code></li></ul></td></tr></table> + + <p>HTTP protokolü + <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümü</a>nde açıklanan satıriçi önbellekleme + mekanizması için yerleşik bir destek içerir ve bunun getirilerinden + yararlanmak için <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü kullanılabilir.</p> + + <p>İçeriğin taze olmadığı durumda içeriğin kaybolmasına sebep olan basit + iki durumlu anahtar/değer önbelleklemesinin tersine, HTTP önbelleği + eskimiş içeriği tutan ve bu eski içeriğin değişip değişmediğini özgün + sunucuya soran ve duruma göre onu tekrar taze duruma getiren bir + mekanizma içerir.</p> + + <p>HTTP önbelleğinde bulunan bir girdi şu üç durumdan birinde olabilir:</p> + + <dl> + <dt>Taze</dt> + <dd> + İçerik yeteri kadar yeni (<strong>tazelik ömrü</strong>nden daha genç) + ise <strong>taze</strong> sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir içeriği + özgün sunucuya birşey sormadan sunabilir. + </dd> + <dt>Bayat</dt> + <dd> + <p>İçerik çok eski (<strong>tazelik ömrü</strong>nden daha yaşlı) + ise <strong>bayat</strong> sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir + içeriği istemciye sunmadan önce özgün sunucuya bağlanıp bayat içeriğin + hala yeterince taze olup olmadığına bakmalıdır. Özgün sunucu, içerik + geçersizse yenisini gönderecektir, aksi takdirde, (ideal olanı budur) + içeriğin hala geçerli olduğunu belirten bir kod ile yanıt verecektir. + İçerik tekrar taze hale gelince süreç kaldığı yerden devam eder.</p> + + <p>HTTP protokolü belli koşullar altında önbelleğin bayat içeriği + sunmasına izin vermez. Örneğin, bir içeriği özgün sunucuda tazeleme + çabasının bir 5xx hatasıyla başarısız olması veya başka bir tazeleme + isteğinin henüz sonuçlanmamış olması bu çeşit koşullardandır. Bu + durumlarda yanıta bir <code>Warning</code> başlığı eklenir.</p> + </dd> + <dt>Yok</dt> + <dd> + Önbellekte yer kalmazsa yer açmak için içeriğin silinmesi seçenek + dahilindedir. İçerik taze olsun olmasın her zaman silinebilir. Önlem + olarak <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> elle veya bir artalan süreci + olarak çalıştırılabilir. Böylece önbelleğin boyutunun belirtilen + boyutta veya belirtilen dosya düğümü sayısında kalması sağlanabilir. + Araç içeriği silerken bayat içeriğe öncelik verir. + </dd> + </dl> + + <p>HTTP önbelleklemesinin çalışması ile ilgili bütün ayrıntılar + <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümünde</a> bulunabilir.</p> + + <h3>Sunucu ile etkileşim</h3> + + + <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü + <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code> yönergesinin + değerine bağlı olarak iki olası yerde sunucuya bağlanır: + </p> + + <dl> + <dt>Çabuk eylem aşaması</dt> + <dd> + <p>Bu aşama çok erken gerçekleşen bir aşama olup isteğin işlenmesi + sırasında isteğin çözümlenmesinin hemen sonrasıdır. İçerik + önbellekte mevcutsa hemen sunulur ve geri kalan istek işleme işlemi + iptal edilir.</p> + + <p>Bu senaryoda önbellek sunucunun önüne vidalanmış gibi + davranır.</p> + + <p>Sunucuda gerçekleşecek bir dizi işlemin büyük çoğunluğunun + yapılmadan geçilmesi nedeniyle bu en yüksek başarımlı kiptir. + Bu kip ayrıca, sunucu işlemlerinin kimlik doğrulama ve yetkilendirme + aşamalarının da yapılmadan geçilmesini sağlar. Bu bakımdan bu kip + seçilirken bu durum dikkate alınmalıdır.</p> + + <p>"Authorization" başlığı içeren istekler (örneğin, HTTP Temel + Kimlik Kanıtlaması gibi) <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bu kipte + çalışırken önbelleğe alınmadıkları gibi önbellekten bir işleme de + sokulmazlar.</p> + </dd> + <dt>Normal eylem aşaması</dt> + <dd> + <p>Bu aşama geç bir aşama olup, isteğin tamamen işlenmesinin + sonrasıdır.</p> + + <p>Bu senaryoda önbellek sunucunun arkasına vidalanmış gibi + davranır.</p> + + <p>Bu kip en esneğidir. Önbelleğin, süzme zincirinin hassas olarak + denetlenen bir noktasında oluşması sağlanabilir ve önbelleklenen + içerik istemciye gönderilmeden önce süzülüp + kişiselleştirilebilir.</p> + </dd> + </dl> + + <p>URL önbellekte yoksa <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü yanıtı + önbelleğe kaydetme aşamasında süzgeç yığıtına bir + <a href="filter.html">süzgeç</a> ekler ve geri çekilerek normal istek + işlemlerinin devam etmesine izin verir. İçeriğin önbelleklenebilir + olduğu saptanırsa içerik gelecekte sunulmak üzere önbelleğe + kaydedilir, aksi takdirde içerik yok sayılır.</p> + + <p>Önbellekteki içerik bayatsa, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü + isteği bir <strong>koşullu istek</strong> haline getirir. Özgün + sunucu normal bir yanıt verirse bu yanıt mevcut içeriğin yerine + önbelleklenir. Özgün sunucu bir <code>304 Not Modified</code> yanıtı + verirse içerik tekrar taze olarak imlenir ve önbellekteki içerik + süzgeç tarafından kaydedilmeden sunulur.</p> + + + <h3>Önbelleğin Hızlandırılması</h3> + + + <p>Bir sanal konak birçok farklı sunucu takma adından biri olarak + bilindiği takdirde <code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code> yönergesine <code>On</code> + değeri atanmışsa önbellekten sunulan sayfa sayısında büyük bir artış + olduğu görülür. Bunun sebebi içeriği sunan sanal konağın isminin + önbellek anahtarının içinde kullanılmasıdır. Yönergeye + <code>On</code> değerini atamak suretiyle çok isimli ve rumuzlu sanal + konaklar için farklı önbellek girdileri oluşturulmaz, bunun yerine her + meşru sanal konak için ayrı bir önbellek tutulur.</p> + + + <h3>Tazelik Ömrü</h3> + + + <p>Önbelleklenmek üzere tasarlanmış iyi biçimli bir içerik tazelik ömrünü + <code>Cache-Control</code> başlığının <code>max-age</code> veya + <code>s-maxage</code> alanlarıyla ya da bir <code>Expires</code> + başlığını içererek bildirmelidir.</p> + + <p>Aynı zamanda, özgün sunucunun tanımladığı tazelik ömrü, bir istemci + tarafından istekte bir <code>Cache-Control</code> başlığı kullanılarak + geçersiz kılınmak istenebilir. Bu durumda hangi tazelik ömrü daha + kısaysa o geçerli olur.</p> + + <p>Tazelik ömrü istekte veya yanıtta mevcut değilse öntanımlı bir tazelik + ömrü kullanılır. Öntanımlı tazelik ömrü önbellekli içerik için bir saat + olmakla birlikte <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedefaultexpire">CacheDefaultExpire</a></code> yönergesi + kullanılarak kolayca değiştirilebilir.</p> + + <p>Bir yanıt <code>Expires</code> başlığını değil de + <code>Last-Modified</code> başlığını içeriyorsa + <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> tazelik ömrünü <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachelastmodifiedfactor">CacheLastModifiedFactor</a></code> yönergesine + bakarak saptar.</p> + + <p>Yerel içerik için, ya da kendi <code>Expires</code> başlığını + tanımlamayan uzak içerik için tazelik ömrünü <code>max-age</code> ve + <code>Expires</code> ekleyerek hassas olarak ayarlamak + için <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> kullanılabilir.</p> + + <p>Tazelik ömrünün üst sınırı <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachemaxexpire">CacheMaxExpire</a></code> yönergesi ile + belirlenebilir.</p> + + + <h3>Şartlı İstekler için Özlü Kılavuz</h3> + + + <p>Önbellekteki içeriğin zaman aşımına uğrayıp bayat hale gelmesi, + httpd’nin özgün isteği aktarmak yerine isteği değişikliğe uğratarak + şartlı bir istek yapması sonucunu doğurur.</p> + + <p>Özgün önbellekli yanıtta bir <code>ETag</code> başlığı mevcutsa, + <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü özgün sunucuya yapılan isteğe + bir <code>If-None-Match</code> başlığı ekler. + Özgün önbellekli yanıtta bir <code>Last-Modified</code> başlığı + mevcutsa, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü özgün sunucuya yapılan + isteğe bir <code>If-Modified-Since</code> başlığı ekler. Bunlardan + birinin varlığı isteği <strong>koşullu</strong> yapar.</p> + + <p>Bir koşullu istek özgün sunucu tarafından alındığında, özgün sunucu + <code>ETag</code> veya <code>Last-Modified</code> başlığının isteğe + uygun olarak değişip değişmediğine bakmalıdır. Değişmemişse, özgün + sunucu kısa ve öz bir "304 Not Modified" yanıtı ile yanıt vermelidir. + Bunun önbellekteki anlamı şudur: Eskimiş içerik hala tazedir ve içerik + yeni tazelik ömrüne ulaşıncaya kadar sonraki isteklerde + kullanılmalıdır.</p> + + <p>İçerik değişmişse, bir şartlı istek yapılmamış gibi içeriğin kendisi + sunulur.</p> + + <p>Şartlı istekler çifte yarar sağlar. Birinci olarak, böyle bir istek + özgün sunucuya yapılıyorsa ve iki içerik de aynıysa bunu saptamak kolay + olur ve özkaynağın tamamını aktarma külfetinden kurtulunur.</p> + + <p>İkinci olarak, iyi tasarlanmış bir özgün sunucu, koşullu istekler tam + bir yanıt üretmekten önemli ölçüde ucuz olacak şekilde tasarlanmış + olacaktır. Durağan dosyalar için bu genellikle + <code>stat()</code> veya benzeri bir sistem çağrısıyla dosya + boyutları ve değişiklik zamanına bakmak şeklinde gerçekleşir. + Böylelikle, yerel içeriği bir değişiklik olmadığı takdirde önbellekten + sunmak daha hızlı olacaktır.</p> + + <p>Özgün sunucular koşullu istekleri desteklemek için her türlü çabayı + göstermelidir. Ancak, koşullu istekler desteklenmiyorsa, özgün sunucu + istek koşullu değilmiş gibi yanıt vermeli, önbellek ise, içerik + değişmiş ve yani içerik önbelleğe kaydedilmiş gibi yanıt vermelidir. Bu + durumda, önbellek basit bir iki durumlu (içerik ya tazedir ya da + silinmiş) önbellek gibi davranacaktır.</p> + + + <h3>Neler Önbelleklenebilir?</h3> + + + <p>HTTP önbelleğin tarafından önbelleklenebilecek içerik +<a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html#sec13.4"> + RFC2616 Section 13.4 Response Cacheability</a> belgesinde tanımlanmış + olup, bunlar şöyle özetlenebilir:</p> + + <ol> + <li>Önbellekleme bu URL ile etkin kılınabilmelidir. <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code> ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code> yönergelerine bakınız.</li> + + <li>Yanıtın HTTP durum kodu 200, 203, 300, 301 veya 410 olmalıdır.</li> + + <li>Yanıtın HTTP durum kodu 200, 203, 300, 301 veya 410 değilse + yanıtın ayrıca, "Expires" veya "Cache-Control" başlığı da içermesi + gerekir.</li> + + <li>İstek bir HTTP GET isteği olmalıdır.</li> + + <li>Eğer yanıt bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa ayrıca + "Cache-Control:" başlığında da "s-maxage", "must-revalidate" veya + "public" değerlerinden birini içermelidir, aksi takdirde + önbelleklenmez.</li> + + <li>Eğer URL (GET yöntemi kullanan bir HTML formunun yaptığı gibi) bir + sorgu dizgesi içeriyorsa yanıt, RFC2616’nın 13.9. bölümünde + açıklandığı gibi bir "Expires:" başlığı içermedikçe veya + "Cache-Control:" başlığının max-age veya max-age yönergesini + içermedikçe yanıt içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li> + + <li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheignorenolastmod">CacheIgnoreNoLastMod</a></code> + yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça 200 durum + koduna sahip bir yanıtın "Etag", "Last-Modified" ve "Expires" + başlıklarından birini veya "Cache-Control:" başlığının "max-age" veya + "s-maxage" yönergelerinden birini (en azından) içermesi gerekir.</li> + + <li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachestoreprivate">CacheStorePrivate</a></code> + yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça yanıt + "private" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içerdiği takdirde + yanıtın içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li> + + <li>Benzer şekilde, <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachestorenostore">CacheStoreNoStore</a></code> yönergesi kullanılmamışsa yanıt + "no-store" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içeriyorsa yanıt + içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li> + + <li>Herşeyle eşleşen "*" değerli bir "Vary:" başlığı içeren bir + yanıtın içeriği önbelleğe alınmaz.</li> + </ol> + + + <h3>Neler Önbelleklenmemeli?</h3> + + + <p>İçerik zamana bağımlıysa ya da istek kısmen bile olsa HTTP uzlaşımıyla + bağdaşmıyorsa önbelleğe alınmamalıdır. Bu içerik önbelleklenemeyeceğini + <code>Cache-Control</code> başlığını kullanarak sunucuya + bildirmelidir.</p> + + <p>İçerik sıkça değişiyorsa, tazelik ömrü dakikalar veya saniyelerle + ifade ediliyorsa, içerik yine de önbelleklenebilir. Ancak, tam + yanıtların düzenli olarak üretilmemesinin temini için özgün sunucunun + <strong>koşullu istekleri</strong> doğru olarak desteklemesi + sağlanmalıdır.</p> + + <p>İstemcinin sağladığı istek başlıklarına dayanarak değişen içerik, + <code>Vary</code> yanıt başlığının akıllıca kullanımıyla + önbelleklenebilir.</p> + + + <h3>Değişken/Uzlaşımlı İçerik</h3> + + + <p>Özgün sunucu, istekteki başlık değerlerine dayanarak farklı + içeriklerle yanıt vermeye ayarlandığı takdirde, örneğin aynı URL'de + farklı dillerde içerik sunmak gibi, HTTP'nin önbellekleme mekanizması + aynı URL'de aynı sayfanın değişik sürümlerini önbelleklemeyi mümkün + kılar.</p> + + <p>Bu özgün sunucu tarafından bir <code>Vary</code> başlığı eklenerek + yapılır. Bir sayfanın farklı sürümleri arasındaki farkları saptarken + önbellek tarafından hangi başlıkların hesaba katılacağını + <code>Vary</code> başlığı belirler.</p> + + <p>Örneğin, bir yanıt şöyle bir başlık ile alınmışsa,</p> + + <div class="example"><p><code> + Vary: negotiate,accept-language,accept-charset + </code></p></div> + + <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> sadece accept-language ve accept-charset + başlıkları özgün istekle eşleşen önbellekli içeriği sunacaktır.</p> + + <p>İçeriğin farklı sürümleri yan yana önbelleklenebilir. + <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü <code>Vary</code> başlığını + kullanarak başlıkta listelenmiş istek başlıklarının uygun değerlerini + saptar ve istemciye hangi sürümle yanıt verileceğine karar verir.</p> + + + </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div> +<div class="section"> +<h2><a name="examples" id="examples">Önbellek Ayarlama Örnekleri</a></h2> + + + + <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_socache.html">mod_cache_socache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cacheroot">CacheRoot</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_socache.html#cachesocache">CacheSocache</a></code></li></ul></td></tr></table> + + <h3><a name="disk" id="disk">Disk Üzerinde Önbellekleme</a></h3> + + + <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü önbelleği yönetmek için çeşitli + depolama ortamlarına özgü gerçeklenimleri kullanır. Diske önbellekleme + desteğini <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> sağlar.</p> + + <p>Tipik olarak modül şöyle yapılandırılır:</p> + + <pre class="prettyprint lang-config">CacheRoot "/var/cache/apache/" +CacheEnable disk / +CacheDirLevels 2 +CacheDirLength 1</pre> + + + <p>En önemlisi önbelleklenen dosyaların yerel olarak saklanması olup + işletim sisteminin sağladığı bellekiçi önbelleklemeden de ayrıca + faydalanılmış olur. Bu bakımdan, dosyalar disk üzerinde saklansa bile + sıkça erişilen dosyalar işletim sistemi sayesinde aslında bellekten + sunulmuş olacaklardır.</p> + + + <h3>Önbellekte Saklamanın Anlamı</h3> + + + <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> öğeleri önbellekte saklamak için + istek yapılan URL’nin 22 karakterlik özetini oluşturur. Bu özet, çok + sayıda URL’nin aynı özeti oluşturmaması için konak ismi, protokol, + port ve varsa CGI argümanlarından başka <code>Vary</code> başlığında + tanımlı elemanlardan oluşur.</p> + + <p>Özeti oluşturan karakterler 64 karakterlik bir karakter kümesinden + seçildiğinden oluşturulması olası farklı özet sayısı 64^22’dir. + Örneğin, bir URL’nin <code>xyTGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir + özeti olabilir. Bu özet, bu URL ile erişilen dosyalar önbellek içinde + saklanırken dosya ismi öneki olarak kullanılır. Ancak bununla + yetinilmez ve içerik <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code> ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> yönergelerinin + değerlerine göre önce dizinlere ayrılır.</p> + + <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code> + yönergesi kaç alt seviye dizin olacağını ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> her dizinde kaç + karakter olacağını belirler. Örneğin, yukarıdaki + özete sahip bir dosyanın isminin başına yukarıdaki yapılandırma + örneğine uygun olarak + <code>/var/cache/apache/x/y/TGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir önek + getirilebilirdi.</p> + + <p>Bu tekniğin asıl amacı belli bir dizin içinde bulunabilecek + dosyaların ve alt dizinlerin sayısını düşük tutmaktır. Bu sayının + büyük olması çoğu işletim sisteminde başarımın düşmesine sebep olur. + <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> + yönergesi "1" değeriyle kullanıldığında her dizin altında en fazla 64 + alt dizin veya dosya açılabilir. "2" değeriyle kullanıldığında ise bu + sayı 64^2’ye yükselir ve böyle artarak gider. İyi bir sebebiniz + olmadıkça <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> için değer olarak + "1" belirtmenizi öneririz.</p> + + <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code> + yönergesine atanacak değer önbellekte saklamayı düşündüğünüz olası + dosya sayısı ile ilgilidir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi "2" + değerini belirtirseniz, toplamda en fazla 4096 dizin oluşturulabilir. + 1 milyon dosyanın önbelleklendiği bir durumda bu, her dizinde yaklaşık + olarak 245 önbelleklenmiş URL demektir.</p> + + <p>Her URL için önbellekte en az iki dosya saklanır. Biri genellikle URL + hakkındaki temel verilerden oluşan ".header" dosyasıdır, diğeri ise + sunulacak içeriğin bire bir kopyası olan ".data" dosyasıdır.</p> + + <p>"Vary" başlığı üzerinden içeriğin uzlaşıldığı durumda URL için bir + ".vary" dizini oluşturulur. Bu dizin her biri farklı bir uzlaşıma ait + çok sayıda ".data" dosyası içerebilir.</p> + + + <h3>Disk Önbelleğinin Bakımı</h3> + + + <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> zaman aşımına uğrayan önbellekli + içeriği silse de önbelleğin toplam boyu ve ne kadar boş bellek kaldığı + hakkında bilgi vermez.</p> + + <p>Bunun yerine httpd önbellek içeriğini düzenli aralıklarla + temizleyebilmeniz için <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> adında bir araç + içerir. Önbellek için azami ne kadar yer kullanılacağının ve bunun + üzerinde <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’i hangi sıklıkta + çalıştırılacağının tespiti biraz karmaşık bir işlem olup uygun değerler + genellikle deneme yanılma yoluyla bulunur.</p> + + <p><code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> iki işlem kipine sahiptir. Kalıcı bir + artalan süreci olarak çalışabileceği gibi cron üzerinden belli + aralıklarla da çalıştırılabilir. Çok büyük (onlarca GB) önbelleklerde + <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in işini bitirmesi 1 saatten fazla + sürebileceğinden, cron ile çalıştırma durumunda aynı anda birden fazla + kopyanın çalışıyor durumda olmaması için + <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in çalıştırılma aralığını iyi + belirlemek gerekir.</p> + + <p>Ayrıca, <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> için uygun bir "nice" seviyesi + seçilmesi önerilr. Böylece, sunucu çalışırken aracın ölçüsüz disk g/ç + yapmasına sebebiyet verilmemiş olur.</p> + + <p class="figure"> + <img src="images/caching_fig1.tr.png" alt="" width="600" height="406" /><br /> + <a id="figure1" name="figure1"><dfn>Şekil 1</dfn></a>: + Önbelleğin büyümesi ve düzenli aralıklarla temizlenmesi.</p> + + <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> ne kadar bellek kullanıldığı hakkında + bilgi vermediğinden, <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>'in bir temizliğin + ardından yeterli bir büyüme alanı kalacak şekilde yapılandırılması + temin edilmelidir.</p> + + + <h3><a name="memcache" id="memcache">memcached ile önbellekleme</a></h3> + + + <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_socache.html">mod_cache_socache</a></code> modülünü kullanarak, + <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> çeşitli gerçeklenimlerden (diğer adıyla: + "sağlayıcılar"dan) gelen veriyi önbellekleyebilir. + <code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code> modülü kullanılarak, örneğin, + artalan saklama mekanizması olarak + <a href="http://memcached.org">memcached</a> kullanıldığı + söylenebilir.</p> + + <p>Genelde modül şöyle yapılandırılır:</p> + + <pre class="prettyprint lang-config">CacheEnable socache / +CacheSocache memcache:memcd.example.com:11211</pre> + + + <p>İlave <code>memcached</code> sunucular + <code>CacheSocache memcache:</code> satırının ardına virgüllerle + ayrılarak eklenebilir:</p> + + <pre class="prettyprint lang-config">CacheEnable socache / +CacheSocache memcache:mem1.example.com:11211,mem2.example.com:11212</pre> + + + <p>Bu biçim diğer <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_socache.html">mod_cache_socache</a></code> sağlayıcıları için de kullanılabilir:</p> + + <pre class="prettyprint lang-config">CacheEnable socache / +CacheSocache shmcb:/path/to/datafile(512000)</pre> + + + <pre class="prettyprint lang-config">CacheEnable socache / +CacheSocache dbm:/path/to/datafile</pre> + + + + + </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div> +<div class="section"> +<h2><a name="socache-caching" id="socache-caching">Genel İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme</a></h2> + + + <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dbm.html">mod_socache_dbm</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dc.html">mod_socache_dc</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_shmcb.html">mod_socache_shmcb</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_authn_socache.html#authncachesocache">AuthnCacheSOCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslsessioncache">SSLSessionCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslstaplingcache">SSLStaplingCache</a></code></li></ul></td></tr></table> + + <p>Apache HTTP sunucusu, SSL oturumları, kimlik doğrulama bilgileri gibi + önbelleklenebilen özel bilgiler için <a href="socache.html">socache</a> + arayüzü içinde düşük seviyeli bir paylaşımlı nesne önbelleğine + sahiptir.</p> + + <p>Her gerçeklenime uygun ek modüller de sağlanmıştır:</p> + + <dl> + <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dbm.html">mod_socache_dbm</a></code></dt> + <dd>DBM tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd> + <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dc.html">mod_socache_dc</a></code></dt> + <dd>Distcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd> + <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></dt> + <dd>Memcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd> + <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_shmcb.html">mod_socache_shmcb</a></code></dt> + <dd>Paylaşımlı belleğe dayalı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd> + </dl> + + <h3><a name="mod_authn_socache-caching" id="mod_authn_socache-caching">Kimlik Doğrulama Bilgilerinin Önbelleklenmesi</a></h3> + + + <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_authn_socache.html#authncachesocache">AuthnCacheSOCache</a></code></li></ul></td></tr></table> + + <p><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code> modülü kimlik doğrulama araçlarının + yükünün hafifletilmesini, kimlik doğrulama sonucunun önbelleklenmesini + sağlar.</p> + + + <h3><a name="mod_ssl-caching" id="mod_ssl-caching">SSL Oturumlarının Önbelleklenmesi</a></h3> + + + <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslsessioncache">SSLSessionCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslstaplingcache">SSLStaplingCache</a></code></li></ul></td></tr></table> + + <p><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code> modülü, oturum önbelleği ve önbellek + zımbalaması sağlamak için <code>socache</code> arayüzünü kullanır.</p> + + </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div> +<div class="section"> +<h2><a name="file-caching" id="file-caching">Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme</a></h2> + + + <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code></li></ul></td></tr></table> + + <p>Dosya sisteminin yavaş olabildiği veya dosya tanıtıcılarının + kullanımının pahalıya mal olduğu sistemlerde, sunucunun başlatılması + sırasında dosyaların belleğe yüklenmesi seçeneği vardır.</p> + + <p>Dosyaların açılmasının yavaş olduğu sistemlerde, dosyaların sunucunun + başlatılması sırasında açılması ve dosya tanıtıcısını önbelleklenmesi + seçeneği vardır. Bu seçeneklerin duruk dosyalara erişimin yavaş olduğu + sistemlere de bir yardımı olabilir.</p> + + <h3><a name="filehandle" id="filehandle">Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</a></h3> + + + <p>Bir dosyanın açılması işlemi, özellikle de ağ dosya sistemlerinde + bulunan dosyalar için önemli bir gecikme kaynağı olabilir. Önbellekte, + çok sunulan dosyaların kendilerinin değil, açık dosya tanıtıcılarının + saklanması httpd’yi bu tür gecikmelerden koruyabilir. httpd’de tek + türde dosya tanıtıcı önbelleklemesi yapılabilmektedir.</p> + + <h4><code>CacheFile</code> yönergesi ile</h4> + + + <p>httpd’de mevcut önbelleklemenin en temel şekli + <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> tarafından sağlanan dosya tanıtıcı + önbelleklemesidir. Bu önbellek türü dosyaların kendilerini değil açık + dosya tanıtıcılarının bir listesini saklar. Dosyaların bu anlamda + önbelleklenmesi, <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi yapılandırma dosyasında belirtilerek + sağlanabilir.</p> + + <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi + belirtilen dosyanın httpd başlatıldığında açılmasını ve dosya için + yapılan sonraki her istekte bu dosya tanıtıcısının kullanılmasını + sağlar.</p> + + <pre class="prettyprint lang-config">CacheFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html</pre> + + + <p>Büyük miktarda dosyayı bu anlamda önbelleklemeyi tasarlıyorsanız + işletim sisteminizin açık dosya tanıtıcılarının sayısı ile ilgili + sınırlamasını uygun bir değere ayarlamanız gerekebilir.</p> + + <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesini + kullandığınız takdirde dosya içeriğindeki değişiklikleri anında + isteğe yansıtamazsınız. httpd dosyayı ilk başlatıldığındaki haliyle + sunar.</p> + + <p>Eğer httpd çalışırken dosya silinmişse httpd ilk başlatıldığındaki + haline ilişkin dosya tanıtıcıyı sağlamaya ve dolayısıyla dosya + içeriğini sunmaya devam edecektir. Yani, dosya silinmiş ve artık + dosya sisteminde görünmüyor olsa bile httpd durdurulup dosya + tanıtıcıları kapanmadıkça dosyaların silinmesiyle açılan yer serbest + kalmayacaktır.</p> + + + + + <h3><a name="inmemory" id="inmemory">Sistem Belleğinde Önbellekleme</a></h3> + + + <p>İçeriğin sistem belleğinden sunulması içerik sunmanın evrensel olarak + en hızlı yoludur. Dosyaların bir disk denetleyiciden okunması ya da daha + kötüsü uzak bir ağdan okunması bellekten okumayla karşılaştırılamayacak + ölçüde yavaş işlemlerdir. Disk denetleyiciler genellikle fiziksel + süreçleri denetlerler. Ağ erişimi ise band genişliği sınırlamalarından + etkilenir. Halbuki bellek erişimi sadece nano saniyeler mertebesinde + gerçekleşir.</p> + + <p>Sistem belleği en pahalı saklama ortamı olması sebebiyle en verimli + şekilde kullanımı önemlidir. Dosyaları sistem belleğinde saklamakla + sistemin kullanabileceği bellek miktarını azaltmış olursunuz. İşletim + sistemi önbelleklemesinde göreceğiniz gibi bu öyle basit bir konu + değildir. httpd’nin kendi kullandığı belleğin bir kısmını önbellek + olarak ayırırken çok fazla bellek kullanmamak önemlidir. Aksi takdirde + işletim sistemi belleğin yetmediği noktada belleği diske + takaslayacağından istenen başarım artışı sağlanamayacaktır.</p> + + <h4>İşletim Sistemi Önbelleklemesi</h4> + + + <p>Günümüz iştetim sistemlerinin hemen hemen tamamında bellek içi + dosya/veri saklama işlemlerini çekirdek yönetir. Bu güçlü bir + özelliktir ve işletim sistemlerinin büyük çoğunluğu bunu böyle yapar. + Örneğin, Linux’ta bir dosyanın ilk defa okunduğunda ve ikinci kez + okunduğunda işlemcinin ne kadar meşgul edildiğine bakalım:</p> + + <div class="example"><p><code> + colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br /> + real 0m0.065s<br /> + user 0m0.000s<br /> + sys 0m0.001s<br /> + colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br /> + real 0m0.003s<br /> + user 0m0.003s<br /> + sys 0m0.000s + </code></p></div> + + <p>Küçük bir dosya için bile okuma süresi bakımından büyük fark ortaya + çıkmaktadır. Bunun sebebi çekirdeğin dosya içeriğini bellek daha + güncel amaçlar için lazım olana dek bellek içinde saklamasıdır.</p> + + <p>Sisteminizde yeterince yedek bellek olduğundan eminseniz, bu + önbellekte daha fazla dosya saklanacağından emin olabilirsiniz. + Bundan, önbelleğin sistem belleğinde verimli biçimde tutulması için + httpd’de ek bir yapılandırmaya gidilmesinin gerekmediği sonucu + çıkarılabilir.</p> + + <p>Bundan başka, işletim sistemi dosyaların değiştiği ve silindiği + zamanları bildiğinden bu tür dosyaların içerikleri gerektiğinde + önbellekten kendiliğinden silinmiş olur. Bellek içinde dosya + saklarken dosyaların değiştirilme zamanlarını bilme olanağı + olmadığından bu durum httpd’ye büyük yarar sağlar.</p> + + + <p>İşletim sisteminin dosyaların önbelleklenmesi için sağladığı bunca + yarara ve başarım artışına karşın bellek içinde dosya önbelleklemenin + httpd tarafından yerine getirilmesinin daha iyi olacağı bazı durumlar + vardır.</p> + + <h4><code>MMapFile</code> yönergesi ile</h4> + + + <p><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> modülü, bir durağan dosyanın + içeriğini sunucunun başlatılması sırasında (mmap sistem çağrısıyla) + belleğe eşlenmesini mümkün kılmak için <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesini sağlar. + httpd bu dosyaya gelecek sonraki istekler için dosyanın bellekiçi + içeriğini kullanacaktır.</p> + + <pre class="prettyprint lang-config">MMapFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html</pre> + + + <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> + yönergesinde olduğu gibi bu dosyalarda httpd başlatıldıktan sonra + yapılacak bir değişiklikten httpd’nin haberi olmayacaktır.</p> + + <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesi + ayırdığı belleğin toplam miktarı ile ilgilenmez, dolayısıyla + yönergenin aşırı kullanımından kaçınmalısınız. httpd’nin çocuk + süreçlerinin her biri bu belleğin kendilerine ait birer kopyasını + yapacağından belleğe eşlenen dosyaların çok yer kaplamaması büyük + önem taşımaktadır; aksi takdirde işletim sistemi belleği diske + takaslayacağından beklenen fayda sağlanamayacaktır.</p> + + + </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div> +<div class="section"> +<h2><a name="security" id="security">Güvenlik Kaygıları</a></h2> + + + <h3>Erişim Denetimi ve Yetkilendirme</h3> + + + <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code> + yönergesine <code>On</code> değerinin atandığı öntanımlı durumda + <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> kullanımı, daha çok sunucunun önüne + vidalanmış önbelleklemeli bir karşı vekile sahip olmak gibidir. Özgün + sunucunun bir harici önbellekmiş gibi sorgulanmasını gerektirmeyen tüm + istekler önbellekleme modülü tarafından karşılanacaktır. Bu durum + httpd'nin güvenlik modelini büyük ölçüde değiştirir.</p> + + <p>Olası <code>.htaccess</code> dosyalarının dosya sisteminin tamamında + taranması çok pahalı bir işlem olduğundan <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, + (işlemi hızlandırmak için) önbelleğe almanın temel amacını kısmen + gözardı ederek, önbellekteki içeriğin sunumu için gerekli + yetkilendirmenin olup olmadığı konusunda bir karar üretmez. Başka bir + deyişle, eğer <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir kısım içeriği önbelleğe + almışsa içerik zaman aşımına uğramadığı sürece bu içerik önbellekten + sunulacaktır.</p> + + <p>Örneğin, yapılandırmanız bir özkaynağa IP adresine göre erişime izin + veriyorsa bu içeriğin önbelleğe alınmayacağından emin olmalısınız. + Bunu <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code> + yönergesini veya <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> modülünü kullanarak + yapabilirsiniz. Bunu yapmaz, olayı kendi haline bırakırsanız + <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir karşı vekil gibi çalışarak sunulan her + içeriği önbelleğe alacak ve hangi IP adresinden gelirse gelsin her + istemciye bunu sunacaktır.</p> + + <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code> + yönergesine <code>Off</code> atandığı takdirde, istek işleme + aşamalarının tamamı yerine getirilir ve güvenlik modeli değişmeden + kalır.</p> + + + <h3>Yerel İstismarcılar</h3> + + + <p>Son kullanıcılarıın isteklerine önbellekten hizmet sunulduğundan + önbelleğin kendisi içerikle etkileşime geçmek isteyenlerin veya + içeriği tahrif etmek isteyenlerin hedefi haline gelebilir. httpd’yi + çalıştıran kullanıcı tarafından her zaman önbelleğe yazılabileceğini + akıldan çıkarmamak önemlidir. Bu durumda alışılmışın tersine tüm + içeriğin Apache kullanıcısı tarafından yazılamamasının sağlanması + önerilir.</p> + + <p>Eğer Apache kullanıcısı, örneğin bir CGI sürecindeki açık nedeniyle + tehlikeye atılırsa, önbellek hedef alınabilir. + <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> kullanılırken önbellekteki bir öğeyi + değiştirmek veya önbelleğe yeni bir öğe eklemek görece daha + kolaydır.</p> + + <p>Bu risk, Apache kullanıcısını kullanan diğer saldırı türleriyle + karşılaştırıldığında daha yüksektir. <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> + kullanıyorsanız şunları aklınızdan çıkarmayın: (1) httpd güvenlik + güncellemelerini takip edin ve sunucunuzu buna göre güncelleyin. (2) + Mümkünse <a href="suexec.html">suEXEC</a> kullanarak CGI süreçlerini + Apache kullanıcısı olmayan bir kullanıcının aidiyetinde çalıştırın.</p> + + + <h3>Önbellek Zehirlenmeleri</h3> + + + <p>httpd bir önbellekli vekil sunucu olarak çalıştığında önbellek + zehirlenmesi adı verilen sorunla karşılaşılma olasılığı vardır. + Önbellek zehirlenmesi, vekil sunucunun özgün sunucudan yanlış (ve + genellikle istenmeyen) içerik almasına sebep olan bir saldırı türünü + betimlemek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.</p> + + <p>Örneğin httpd’nin çalıştığı sistemin kullandığı DNS sunucuları DNS + önbellek zehirlenmesinden etkilenebilecek durumdaysa, bir saldırgan + httpd’nin istekleri almak için başvuracağı kaynak sunucunun yerini + değiştirebilir. Diğer bir örnek, HTTP istek kaçakçılığı adı verilen + bir saldırı türüdür.</p> + + <p>Bu belge HTTP istek kaçakçılığını derinliğine incelenmesi için uygun + yer değildir (böyle kaynaklara arama motorunuzla erişebilirsiniz). + Bununla birlikte, vekil tarafından kaynak sunucudan alınan içeriği + tamamen denetim altına almak amacıyla kaynak sunucudaki bir açığı + istismar etmeye yönelik bir dizi istek yapılabileceğinin olasılık + dahilinde olduğunu bilmenizde yarar vardır.</p> + + + <h3>Hizmet Reddi / Önbelleğin Engellenmesi</h3> + + + <p>Vary mekanizması aynı URL'nin çok sayıda sürümünün yan yana + önbelleklenmesini mümkün kılar. İstemci tarafından sağlanan başlık + değerlerine bağlı olarak, önbellek istemciye gönderilecek doğru yanıtı + bulacaktır. Normal kullanımda olası değerlerin çok geniş olduğunun + bilindiği durumda bir başlığı (örn, <code>User-Agent</code>) + değişikliğe uğratma çabası bu mekanizmayı bir sorun haline getirebilir. + Sitenin tanınırlığına bağlı olarak aynı URL'nin binlerce hatta + milyonlarca önbellek girdisi oluşabilir ve bunlar önbellekteki diğer + girdilerin yerini alabilir.</p> + + <p>Diğer yandan, belli bir özkaynağın URL'sinin her istekte + değiştirilmesi ihtiyacı ortaya çıkabilir. Bu normalde URL dizgesine bir + "cachebuster" dizgesi eklenerek yapılır. Bu içerik sunucu tarafından + anlamlı bir tazelik ömrüyle önbelleklenebilir olarak imlenmişse bu + girdiler kısa zamanda önbellekteki meşru girdilerin yerini alabilir. + <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü bunun önlenmesi için <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheignoreurlsessionidentifiers">CacheIgnoreURLSessionIdentifiers</a></code> + yönergesine sahipse de bu yönerge, yoldaki vekillerin veya tarayıcı + önbelleklerinin aynı hizmet reddi saldırısına maruz kalmamaları için + dikkatle kullanılmalıdır.</p> + + </div></div> +<div class="bottomlang"> +<p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> | +<a href="./fr/caching.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français"> fr </a> | +<a href="./tr/caching.html" title="Türkçe"> tr </a></p> +</div><div class="top"><a href="#page-header"><img src="./images/up.gif" alt="top" /></a></div><div class="section"><h2><a id="comments_section" name="comments_section">Yorumlar</a></h2><div class="warning"><strong>Notice:</strong><br />This is not a Q&A section. Comments placed here should be pointed towards suggestions on improving the documentation or server, and may be removed by our moderators if they are either implemented or considered invalid/off-topic. Questions on how to manage the Apache HTTP Server should be directed at either our IRC channel, #httpd, on Libera.chat, or sent to our <a href="https://httpd.apache.org/lists.html">mailing lists</a>.</div> +<script type="text/javascript"><!--//--><![CDATA[//><!-- +var comments_shortname = 'httpd'; +var comments_identifier = 'http://httpd.apache.org/docs/2.4/caching.html'; +(function(w, d) { + if (w.location.hostname.toLowerCase() == "httpd.apache.org") { + d.write('<div id="comments_thread"><\/div>'); + var s = d.createElement('script'); + s.type = 'text/javascript'; + s.async = true; + s.src = 'https://comments.apache.org/show_comments.lua?site=' + comments_shortname + '&page=' + comments_identifier; + (d.getElementsByTagName('head')[0] || d.getElementsByTagName('body')[0]).appendChild(s); + } + else { + d.write('<div id="comments_thread">Comments are disabled for this page at the moment.<\/div>'); + } +})(window, document); +//--><!]]></script></div><div id="footer"> +<p class="apache">Copyright 2023 The Apache Software Foundation.<br /><a href="http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0">Apache License, Version 2.0</a> altında lisanslıdır.</p> +<p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="http://wiki.apache.org/httpd/FAQ">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p></div><script type="text/javascript"><!--//--><![CDATA[//><!-- +if (typeof(prettyPrint) !== 'undefined') { + prettyPrint(); +} +//--><!]]></script> +</body></html>
\ No newline at end of file |